Celem Miesiąca Pamięci Narodowej jest przypomnienie o znaczących wydarzeniach w historii Polski i oddanie czci bohaterom, którzy ginęli za naszą wolność. W poznańskich uroczystościach otwierających obchody wezmą udział przedstawiciele władz centralnych i samorządowych, a także kombatanci i młodzież szkolna. Kwiaty zostaną złożone pod Ścianą Śmierci w Forcie VII, który w czasie II wojny światowej był miejscem uwięzienia i kaźni tysięcy osób.
- W tym roku chcemy przypomnieć życiorys Marianny Marszałkowskiej-Kaniewskiej - mówi Grzegorz Ganowicz, przewodniczący RMP. - To szczególna postać. Wykształcona anglistka, która miała pojechać na stypendium do Anglii, ale nie pozwolił jej na to wybuch wojny. Była zaangażowana w wojskową służbę kobiet. Od wiosny 1940 r. do marca 1943 r. była komendantką Ekspozytury Wywiadowczej WSK w Poznaniu. Tu została aresztowana, przesłuchiwana i osadzona w Forcie VII. Skazano ją na karę śmierci. Wyrok miał być wykonany w Lipsku, gdzie została przewieziona. Na szczęście doczekała wyzwolenia Lipska przez aliantów
Maria Marszałkowska-Kaniewska urodziła się w 1910 r. w Poznaniu. Uzyskała dyplom z filologii angielskiej i francuskiej. Od 1937 r. pracowała jako nauczycielka w Liceum Raciborskim w Tarnowskich Górach. W 1939 r. otrzymała stypendium British Council na roczne studia podyplomowe. Wybuch II wojny światowej uniemożliwił jej wyjazd. Wtedy rozpoczęła pracę w warsztacie ślusarskim ojca. W czasie okupacji była zaangażowana w działalność konspiracyjną. Od wiosny 1940 do marca 1943 - pełniła funkcję komendantki Ekspozytury Wywiadowczej WSK (Wojskowej Służby Kobiet) w Poznaniu. Od września 1942 była także szefową Wydziału V (łączności konspiracyjnej) w sztabie Okręgu Poznań AK. Wśród sukcesów organizacji można wymienić: zdobycie planów lotnisk wojskowych w Krzesinach i Mącznikach oraz fabryki samolotów "Focke-Wulf" i fabryki amunicji w Poznaniu, a także listy telefonów członków gestapo.
Została aresztowana 29 kwietnia 1943 r. Przesłuchiwana w siedzibie Gestapo, osadzona w obozie w Forcie VII, gdzie była bita i torturowana. Po uwięzieniu w Forcie VII nie zaprzestała działalności konspiracyjnej - wysyłała grypsy, w których informowała o przebiegu śledztwa. Nikogo nie wydała i odmawiała zeznań.
Marszałkowska-Kaniewska została skazana na karę śmierci. Następnie z powodu oskarżenia o działalność wywiadowczą, jako winna "zdrady kraju" była przekazana Sądowi Wojennemu Rzeszy, a 7 lutego 1944 przekazana do dyspozycji prokuratury przy Trybunale Ludowym w Berlinie. Tam w okresie od lutego do kwietnia 1945 roku, wraz z grupą dwudziestu dwóch kobiet z poznańskich struktur podziemnych, została oskarżona o szpiegostwo i zdradę państwa niemieckiego. Rozpoczęcie procesu wstrzymywane było jednak przez przedłużające się procedury oraz zbombardowanie berlińskiego gmachu sądu. W oczekiwaniu na nowy termin przebywała w więzieniu w Lipsku, gdzie została wyzwolona przez wojska amerykańskie 19 kwietnia 1944 roku.
Do jesieni 1945 roku Maria Marszałkowska-Kaniewska była asystentką oficera USA w misji UNRRA na terenie Niemiec. Następnie, ramach stypendium British Council, została absolwentką uniwersytetu w Sheffield w Anglii. Pod koniec lat 40. na polecenie rządu londyńskiego wróciła do Polski. Została zatrudniona w Akademii Ekonomicznej jako lektorka języka angielskiego. Była zaangażowana w społeczną działalność m.in. Fundacji Sue Ryder (wspierającej weteranów) i Studium Polski Podziemnej w Londynie. W 1998 r. została awansowana ze stopnia kapitana do stopnia majora.
Zmarła w Poznaniu 21 kwietnia 2004 r. Odznaczona została m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Armii Krajowej.
oprac. red.
Zobacz również
Z idei poznańska, zasięgiem ogólnopolska
Najdłuższa kadencja nowoczesnej Europy
Turystyka po pandemii
